15 MART ATATÜRK'ÜN ADANA'YA GELİŞİ

Adana’daki direniş hazırlıkları

30 Ekim 1918’de Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalayarak I. Dünya Savaşı’ndan çekildi. Mustafa Kemal Paşa, bir gün sonra Halep’ten Adana’ya geldi. 31 Ekim 1918’de Adana’da Alman Liman von Sanders’ten Yıldırım Orduları Komutanlığı’nı devraldı. 

Mustafa Kemal Paşa, Millî Mücadele’nin ilk direniş hazırlıklarını 1-10 Kasım 1918 tarihleri arasında Adana’da yaptı. Kendi ifadesiyle “Her şeyden önce elimin altında bulunan iki ordunun, güçlendirilmesi halinde bütün felaketlere rağmen Türk sesini işittirebileceği kanaatinde idim. Bu yolda işe başladım.”

Mustafa Kemal Paşa, 4 Kasım 1918’de Ali Fuat Paşa ile ‘Adana Mülakatı’nı gerçekleştirdi. Ali Fuat Paşa’nın ‘Milli Mücadele Hatıraları’nda anlattığı kadarıyla bu toplantıda Adana ve civarında ‘ilk direniş yuvalarının kurulmasına’ karar verildi. Eldeki silah ve cephane güvenli yerlere saklandı. Eldeki kuvvetler jandarmaya kaydırıldı. 

Mustafa Kemal Paşa 5 Kasım 1918’de Adana Muradiye Oteli’nin büyük salonunda onuruna verilen bir akşam yemeğinde yaptığı konuşmada ‘bu memleketin kurtulacağını, henüz ümitlerin sönmediğini, bunun için mücadele edeceğini, Türk milletinin ve ordusunun kendi vatanını ve istiklalini koruyabileceğini’ açıkladı.

Mustafa Kemal Paşa, 8 Kasım 1918’de Adana Şakirpaşa’daki Aliye Hanım’ın Konağı’nda şehrin ileri gelenleriyle yaptığı bir toplantıda muhtemel bir işgal için hazırlıklı olunması gerektiğini belirttikten sonra şunları söyledi: “Şimdiden işgal kuvvetlerine karşı koymak ve hazırlıkta bulunmak için bir teşkilat kurun, uygun yerlere siperler kazın, gereken silah ve malzemeyi ben temin edeceğim.” 

Böylece Mustafa Kemal Paşa, daha Anadolu işgal edilmeden ilk direniş çalışmalarına Adana’da başladı. 

Mustafa Kemal Paşa, Adana’da 5 Kasım 1918’de emrindeki 7. Ordu, 3. Kolordu ve 41. Tümen Komutanlığı’na, İskenderun Körfezi’ne çıkarma yapmaya kalkışacak kuvvetlere ateşle karşılık verilmesini emretmişti. Her ne kadar 7 Kasım 1918’de Sadrazam Ahmet İzzet Paşa’ya çektiği telgrafta “İngilizler bir çıkarmaya yeltenmediklerinden ateş edilmesine gerek kalmamıştır” dese de, belgelerden ve anılardan, 6 Kasım 1918’de İskenderun Körfezi’ne girmeye çalışan İngiliz-Fransız çıkarma birliklerine ateşle karşılık verildiği anlaşılmaktadır ki, bu, Enver Behnan Şapolyo’nun ifadesiyle bu ‘ilk kurşun sesi’dir. 

Mustafa Kemal Paşa, 1-8 Kasım 1918 tarihleri arasında Adana’dan, İstanbul’daki Sadrazam Ahmet İzzet Paşa’ya çok sayıda direniş raporu/telgrafı gönderdi.  

Adana’daki Yıldırım Orduları Komutanı Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’daki Sadrazam Ahmet İzzet Paşa’ya gönderdiği o direniş telgraflarından bazı bölümler şöyle:

“Çok ciddi ve samimi olarak arz ederim ki, Mütareke şartları arasında yanlış anlamaları giderecek tedbirleri almadan orduları terhis edecek ve İngilizlerin her dediğine boyun eğecek olursak, İngilizlerin ihtiraslarının önüne geçmeye imkân kalmayacaktır.”

“İskenderun’a her ne sebep ve bahane ile asker çıkarmaya teşebbüs edecek İngilizlerin ateşle engellenmesini emrettim.”

“İngilizlerin, aldatıcı muamele, teklif ve hareketlerini İngilizlerden fazla haklı ve nazik gösterecek ve buna karşılık gönül alıcı emirleri uygulamaya yaradılışım elverişli değildir.”

“Bugün Payas-Kilis hattına kadar olan toprakları isteyen İngilizlerin, yarın Toros’a kadar olan Kilikya mıntıkasını ve daha sonra Konya-İzmir hattının işgali lüzumu teklifinin birbirini kovalayacağı ve sonunda ordumuzun kendileri tarafından sevk ve idaresi ve hatta Osmanlı Bakanlar Kurulu’nun Britinya Hükümeti tarafından seçilmesi lüzumu gibi tekliflerin karşısında kalmak uzak bir ihtimal değildir.”

“Ben ne durumda bulunursam bulunayım, doğru olduğuna inandığım ve gerekenlere duyurulmasını yurt selameti icabı kabul eylediğim kanaatlerimi, bildirmekten nefsimi alıkoymaya muktedir değilim.”

Bu direniş telgraflarından sonra Sadrazam Ahmet İzzet Paşa, Mustafa Kemal Paşa’yı görevden alıp İstanbul’a çağırdı.